Problemy żołądkowo-jelitowe u sportowców – jak zaradzić?

Wraz ze wzrostem intensywności ćwiczeń i czasem ich trwania dochodzi do uszkodzeń jelit: stają się przepuszczalne i działają inaczej niż w standardowych warunkach. Notowane jest również upośledzenie opróżniania żołądka, spowolnienie przejścia przez jelito cienkie i złe wchłanianie substancji odżywczych. Dodanie stresu cieplnego i charakteru pracy może zaostrzać zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Maksymalne obciążenie wysiłkowe powyżej dwóch godzin przy 60% maksymalnego poboru tlenu (VO2 max) jest progiem, w którym występują istotne negatywne zmiany, niezależnie od możliwości wysiłkowych danej osoby. Poza mechanicznymi i fizjologicznymi, przyczyn tego stanu można się doszukiwać w odżywianiu. Według najnowszych badań problemów wcale nie nastręcza gluten, bo bezwzględnie unikać go muszą tylko osoby chore, np. na celiakię. Pozostali powinni skupić się na wyeliminowaniu z diety określonych typów węglowodanów.

FODMAP

FODMAP to skrót od fermentable oligosaccharides, disaccharides, monosaccharides and polyols – fermentujących oligo-, di- i monosacharydów oraz polioli. Grupa tych węglowodanów została sklasyfikowana przez australijskich naukowców klinicznych z Monash University w Melbourne jako substancje przyczyniające się do zespołu jelita drażliwego. Ich przedstawicielami są: fruktoza, którą można znaleźć w owocach, laktoza, czyli cukier mleczny, fruktany, których źródłem są np. kłącza i bulwy, a także zboża i alkohole polihydroksylowe (sztuczne środki słodzące, np. sorbitol). Ich eliminacja bądź ograniczenie w diecie wykorzystującej skrót FODMAP jest skutecznym narzędziem dla cierpiących na tę dolegliwość. Wśród objawów zespołu jelita drażliwego wymienia się biegunki, bóle brzucha, zaparcia, wzdęcia, nudności, zgagę lub nadmierne odbijanie. Naukowcy zauważyli, że są to te same objawy, co u sportowców w trakcie lub po podjęciu aktywności fizycznej. Wcześniej za winowajcę uznawano gluten.

Gluten a zespół jelita drażliwego

Kłopoty żołądkowe stosunkowo łatwo przekonały osoby cierpiące na te dolegliwości do eliminacji glutenu z diety. Usunięcie z codziennego jadłospisu przede wszystkim zbóż, które są jego głównym źródłem, produktów przetworzonych, w których go nie brakuje, ale także mięsa, przetworów mlecznych z dodatkiem słodu jęczmiennego czy chociażby wybranych napojów, np. piwa, miało wpłynąć na zmniejszenie dyskomfortu, przeciwdziałanie stanom zapalnym w obrębie jelit i zwiększeniu wchłanialności przez nie substancji odżywczych. Po dietę bezglutenową chętnie zaczęli sięgać także sportowcy.

Najnowsze wyniki badań, zaprezentowane pod koniec stycznia 2019 r. przez doktor Danę Lis z Uniwersytetu w Kalifornii, wskazują, że nawet 41% sportowców przynajmniej częściowo korzysta z diety bezglutenowej. Osoby te są głęboko przekonane, że unikanie tego białka poprawia wydajność
organizmu i zmniejsza objawy żołądkowo-jelitowe.

Tymczasem badania wpływu diety bezglutenowej u sportowców bez celiakii nie wykazały korzystnego jej wpływu (w porównaniu z dietą zawierającą gluten) na wyniki wysiłkowe, zdrowie przewodu pokarmowego, ograniczenie stanów zapalnych lub poprawę samopoczucia. Obserwowano za to nieoptymalne spożycie błonnika, witaminy D, witaminy B12, kwasu foliowego, żelaza, cynku, magnezu i wapnia. Przeprowadzono w związku z tym kolejne badania, wyłączając inne substancje, w tym  zaliczane do FODMAP. W próbie krzyżowej (zmieniającej co określony czas spożywany pokarm osobom testowanym) podawano odpowiednio batony energetyczne z glutenem, węglowodanami FODMAP oraz mieszanką tych dwóch składników. Jak się okazało, największe dolegliwości żołądkowo-jelitowe były notowane po spożyciu fermentujących oligo-, di- i monosacharydów oraz polioli, a nie samego glutenu. W badaniach Dany Lis z 2018 r. stwierdzono, że krótkoterminowa redukcja FODMAP może być korzystną interwencją, aby zminimalizować codzienne objawy zaburzeń przewodu pokarmowego u biegaczy z problemami żołądkowo-jelitowymi związanymi z wysiłkiem fizycznym. Podobnie jak we wcześniejszych próbach badawczych, podawano 8 g i 41 g FODMAP dziennie w badaniu krzyżowym amatorskim biegaczom i przeprowadzano jeden interwał 5 x 1000 m oraz bieg o intensywności progowej o długości 7 km. Na diecie ubogiej w dietę FODMAP dziewięciu na 11 biegaczy zgłaszało mniej i (lub) mniej ostrych objawów dysfunkcji przewodu pokarmowego każdego dnia w trakcie badania na diecie o niskiej zawartości FODMAP. Należy podkreślić również, że na dietę bezglutenową powinny zdecydować się osoby dopiero po dokładnych badaniach lekarskich, które wskażą negatywne oddziaływanie glutenu na organizm i potwi...